Najczęstsze zaburzenia psychiczne

Depresja a inne choroby lub zaburzenia psychiczne

Autorzy:
prof. dr hab. n. med. Łukasz Święcicki
Dr n. med. Anna Zofia Antosik-Wójcińska

II Klinika Psychiatryczna
Instytut Psychiatrii i Neurologii

Depresja to określony zespół objawów, a nie konkretna jednostka nozologiczna. Trzeba pamiętać, że objawy i/lub zespoły depresyjne mogą występować w przebiegu innych, inaczej definiowanych, zaburzeń psychicznych.

Najważniejsze zaburzenia w przebiegu których mogą występować epizody depresji lub objawy zbliżone do depresji to:

  • schizofrenia
  • psychoza schizoafektywna
  • zaburzenia depresyjno-lękowe
  • choroba afektywna dwubiegunowa
  • choroba afektywna jednobiegunowa (depresja nawracająca)
  • reakcje adaptacyjne (depresje reaktywne)
  • specyficzne zaburzenia osobowości

Schizofrenia

Nazwa wprowadzona przez E. Bleulera w roku 1911 na oznaczenie grupy psychoz, których podstawową cechą, według tego samego autora, był rozpad lub inaczej rozszczepienie osobowości. Psychozy te występują u około 1% populacji ogólnej niezależnie od rasy i płci. Zazwyczaj rozpoczynają się w wieku 15-45 lat. Pojęcie schizofrenii było w późniejszym okresie wielokrotnie krytykowane, wielokrotnie także zmieniano, niekiedy dość zasadniczo, znaczeniową zawartość tego określenia. Zazwyczaj używano przy tym określenia „schizofrenia”, choć autor określenia wyraźnie mówił o wielu „schizofreniach”. Mimo to termin okazał się bardzo żywotny i nadal funkcjonuje, także w najnowszej międzynarodowej klasyfikacji chorób (ICD 11), choć obecnie odstąpiono od podziału schizofrenii na rodzaje (paranoidalna, niezróżnicowana, katatoniczna, hebefreniczna) uznając, że nie ma wystarczających podstaw dla stwierdzenia, że między tymi rodzajami choroby rzeczywiście występują trwałe i istotne z terapeutycznego punktu widzenia różnice.

Obecnie uważa się, że częścią obrazu schizofrenii może być także występowanie objawów lub nawet pełnych epizodów depresji. Depresja może poprzedzać wystąpienie objawów schizofrenii, może występować po ostrym epizodzie psychotycznym jako depresja popsychotyczna, może też stanowić uboczny efekt leczenia psychozy.

Depresja poprzedzająca schizofrenię

U części pacjentów schizofrenia rozwija się podstępnie. Dokładny czas trwania okresu prodromalnego jest niezwykle trudny do oszacowania, ponieważ wszelkie oceny mają zawsze miejsce ex post. Kiedy wiemy już,  że mamy do czynienia z osobą chorą zaczynamy poszukiwać początków choroby. Ale ponieważ wiemy, że jest to choroba, więc wszelkie, nawet drobne, wydarzenia z przeszłości zaczynają nabierać znaczenia. Czy jednak naprawdę takie znaczenie miały? Na to pytanie nie da się jednoznacznie odpowiedzieć. Niewątpliwie jednak u części osób chorych pewne niepokojące objawy występują nawet kilka lat przed rozwinięciem psychozy. Objawy te bardzo często przybierają postać zbliżoną symptomatologicznie do depresji. Do częstych skarg chorych należą:

  • poczucie ogólnego osłabienia
  • zniechęcenie, brak motywacji
  • poczucie wyobcowania i niezrozumienia przez otoczenie
  • różnego rodzaju nieswoiste doznania bólowe
  • zaburzenia koncentracji

Objawy te bywają najczęściej interpretowane jako objawy depresji lub dystymii. Kuracje lekami przeciwdepresyjnymi są zwykle mało skuteczne. Wyraźnie skuteczniejsza jest terapia lekami przeciwpsychotycznymi o działaniu przeciwdepresyjnym. O ostatecznym rozpoznaniu decyduje wystąpienie ostrych objawów psychotycznych.

Depresja popsychotyczna

Depresję popsychotyczną rozpoznaje się u osób, które przebyły co najmniej jeden ostry epizod psychotyczny. Po ustąpieniu objawów wytwórczych lub znacznym zmniejszeniu ich nasilenia, u pacjentów występują takie objawy jak:

  • apatia
  • anhedonia
  • spowolnienie
  • myśli samobójcze

Trudno orzec na ile objawy depresyjne mogą stanowić psychologiczne następstwo przebycia ciężkiego epizodu choroby psychicznej. Niewątpliwie wielu pacjentów zdaje sobie sprawę, że choroba zmienia w istotny i niekorzystny sposób wiele ich planów i perspektyw życiowych, co oczywiście stanowiłoby dobre wyjaśnienie przygnębienia, a nawet myśli samobójczych. Z drugiej jednak strony doświadczenie kliniczne wskazuje, że wdrożenie odpowiedniego leczenia lekiem przeciwdepresyjnym często powoduje bardzo szybkie ustąpienie opisywanych objawów, mimo że perspektywy życiowe pacjenta nie ulegają żadnym specjalnym zmianom. Wydaje się, że w depresji popsychotycznej leki przeciwdepresyjne są skuteczniejsze niż w przypadku depresji poprzedzającej schizofrenię.

Depresja jako efekt uboczny stosowania leków przeciwpsychotycznych

Stosowanie niektórych leków przeciwpsychotycznych (zwłaszcza leków przeciwpsychotycznych pierwszej generacji, najczęściej haloperidolu) może spowodować występowanie objawów przypominających depresję, np.:

  • abulię
  • spowolnienie
  • izolowanie się od otoczenia
  • zaniedbywanie codziennych potrzeb

W przypadku tego typu objawów, których raczej nie należałoby nazywać depresją (lepszą nazwą jest zespół apatyczno-abuliczny) zazwyczaj nie obserwujemy przeżywania smutku, przykrych myśli czy też myśli samobójczych (choć myśli samobójcze towarzyszą niekiedy akatyzji, która również może być następstwem przyjmowania leków przeciwpsychotycznych). Najskuteczniejszym sposobem leczenia tego typu zaburzeń jest zmiana stosowanego leku przeciwpsychotycznego na inny, posiadający także działanie przeciwdepresyjne (np. olanzapina, amisulpryd, aripipiprazol).

Zaburzenia depresyjne lub podobne do depresyjnych mogą wystąpić w przebiegu schizofrenii w różnych jej fazach i z różnych przyczyn. W zależności od przyczyn tych zaburzeń stosuje się różne metody postępowania farmakologicznego. Oddziaływaniom farmakologicznym zawsze powinna towarzyszyć psychoterapia oraz odpowiednie działania edukacyjne. Duże znaczenie ma także terapia zajęciowa oraz inne oddziaływania mające za zadanie przywrócenie sprawności społecznej i zawodowej chorych.

Psychoza schizoafektywna

Psychoza schizoafektywna to termin wprowadzony w roku 1933 przez Kasanina oznaczający w zamyśle autora „schizofrenię o przebiegu cyklicznym”. Obecnie termin ten jest stosowany dla określenia niewątpliwie niejednolitej pod względem etiologicznym i klinicznym grupy psychoz, których wspólną cechą jest okresowy przebieg (z remisjami) oraz występowanie w czasie nawrotów zarówno objawów afektywnych, jak i zaburzeń z kręgu schizofrenii. Część naukowców uważa, że epizody schizofreniczne powinny występować w innych okresach niż epizody zaburzeń nastroju (depresyjne lub maniakalne), inni są zdania, że oba rodzaje epizodów mogą występować w tych samych okresach. W praktyce klinicznej u pacjentów z psychozą schizoafektywną stosunkowo często spotyka się okresy „czystej” depresji, której nie można odróżnić od zwykłych epizodów depresyjnych, jeśli nie zna się wcześniejszej historii pacjenta.

Objawy z kręgu schizofrenii częściej towarzyszą manii niż depresji. Epizody depresji u pacjentów z psychozą schizoafektywną są niezwykle podobne do epizodów depresji występujących w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej. Oznacza to, że stosunkowo często można się spotkać z takimi objawami jak:

  • spowolnienie
  • nadmierna senność
  • apatia
  • izolowanie się od otoczenia

Wydaje się, że stosowanie leków przeciwdepresyjnych u pacjentów z psychozą schizoafektywną może być relatywnie bardziej niebezpieczne niż stosowanie tych leków u pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową – u wielu chorych z psychozą schizoafektywną obserwuje się bardzo szybkie i ostre zmiany faz, objawy manii mogą pojawić się i bardzo wyraźnie przybrać na sile w ciągu kilku – kilkunastu godzin, co może stanowić bardzo poważne niebezpieczeństwo nie tylko dla pacjentów, ale także dla osób z ich otoczenia. W terapii depresji w przebiegu psychozy schizoafektywnej szczególne znaczenie mają leki przeciwpsychotyczne o działaniu przeciwdepresyjnym, a także leki normotymiczne – zwłaszcza leki przeciwdrgawkowe. Uważa się, że sole litu są mniej skuteczne w psychozie schizoafektywnej niż w czystej chorobie afektywnej dwubiegunowej.

Zaburzenie depresyjno-lękowe mieszane

Podstawy wyodrębnienia tego zaburzenia nie są jasne. Lęk jest objawem, który towarzyszy depresji bardzo często. W praktyce można powiedzieć, że rzadko zdarza się tak, aby w jakimś okresie depresji lęk nie występował. Jakie więc ma znaczenie podkreślanie występowania lęku w przypadku opisywanego zaburzenia? Definicja tego zaburzenia (F41.2) w ICD 10 jest mocno niejednoznaczna. Napisano, że jeśli lęk i depresja są silne to należy rozpoznawać osobno zespół depresyjny i lękowy, a jeśli depresja jest silniejsza to wyłącznie depresyjny. W tej sytuacji rozpoznanie zaburzenia lękowo-depresyjnego mieszanego powinno się ustalać jedynie w przypadku występowania obu rodzajów zespołów z tym samym, ale do tego jeszcze „niezbyt wielkim” nasileniem. Spełnienie takich kryteriów w praktyce klinicznej jest jak się wydaje niezwykle trudne, a być może nawet niemożliwe.

Dlaczego więc klasyfikacja przewiduje możliwość rozpoznania zaburzenia, którego kryteria rozpoznania są tak arbitralne i/lub niemożliwe do spełnienia? Zdaniem autorów, choć należy traktować to jako hipotezę, termin „zaburzenie depresyjno-lękowe mieszane” jest terminem zastępczym, powstałym na miejsce dawnego określenia „nerwica depresyjna”. Na podstawie definicji zawartej w klasyfikacji ICD-10 trudno się wypowiadać co do charakterystyki depresji w przebiegu zaburzenia depresyjno-lękowego. W praktyce zwykle oznacza to depresję o niezbyt dużym nasileniu, z wyraźnie zaznaczonym lękiem i wyraźnie powiązaną z wydarzeniami w życiu chorego. Stan pacjenta może się w dużym stopniu zmieniać w zależności od tego czy spotykają go korzystne czy niekorzystne, z jego punktu widzenia, wydarzenia. Dotyczy to oczywiście także wydarzeń związanych z aktywnością zawodową pacjenta.

Reakcje adaptacyjne

Stan napięcia psychicznego i zaburzeń emocjonalnych występujący w okresie adaptacji do istotnych zmian życiowych określa się jako „zaburzenia adaptacyjne”. Zgodnie z kryteriami ICD-10 zaburzenia tego rodzaju rozpoczynają się „zazwyczaj” w ciągu miesiąca od wspomnianych „istotnych zmian życiowych” i trwają nie dłużej niż 6 miesięcy (wyjątkiem jest przedłużona reakcja depresyjna, która może trwać dłużej).

Wymienione w definicji zaburzenia emocjonalne to najczęściej zaburzenia depresyjne, zazwyczaj z dużą domieszką lęku. Pacjenci na ogół są świadomi powiązań między zmianami życiowymi, a swoimi emocjami, choć w przypadku zmian emocjonalnych o dużym nasileniu może to wcale nie być takie oczywiste, choćby ze względu na włączenie silnie działających psychologicznych mechanizmów wyparcia.

Treści depresyjne wypowiadane przez osoby chore na ogół nawiązują do wydarzeń, które stały się przyczyną reakcji adaptacyjnej, choć często w bardzo przesadzony sposób. Na przykład osoba posiadająca dobry zawód i spore oszczędności, która została zwolniona z pracy spodziewa się, że w niedługim czasie będzie bezdomna, nie będzie miała co jeść itp. Treści takie w stosunkowo niewielkim stopniu podlegają perswazji i mogą przybierać formę podobną do urojeń depresyjnych, choć trudno orzec czy rzeczywiście są takimi urojeniami, czy raczej rodzajem sądów nadwartościowych zaprzątających w nieadekwatnie dużym stopniu uwagę chorego.

Pacjenci z depresją reaktywną skarżą się często na zaburzenia zasypiania, które nie są typowe dla innych postaci depresji. Chorzy tłumaczą zwykle, że zmartwienia i napór przykrych myśli utrudniają zasypianie.

W leczeniu reakcji depresyjnych zwykle skuteczne są leki przeciwdepresyjne o działaniu przeciwlękowym i leki uspokajające przeciwpsychotyczne stosowane w niewielkich dawkach. Doraźnie można stosować benzodiazepiny, zwracając jednak uwagę na ich potencjał uzależniający – niebezpieczna jest zwłaszcza sytuacja, w której pacjent powiąże daną sytuację stresującą (która w przyszłości może się przecież wielokrotnie powtarzać) z korzystnym działaniem kojącym leku benzodiazepinowego. Jest to typowy behawioralny mechanizm uzależnienia.

Samo ustąpienie sytuacji, która doprowadziła do reakcji adaptacyjnej nie jest wystarczające, aby reakcja taka ustąpiła, jednak przedłużanie działania czynnika stresującego z całą pewnością może podtrzymać depresję reaktywną. Z tego punktu widzenia można w przypadku tego zaburzenia mówić o czymś w rodzaju postępowania przyczynowego – działanie na rzecz zmiany stresującej sytuacji będzie działaniem przeciwdepresyjnym, choć na krótką metę nie zastąpi farmakoterapii. Duża rola przypada tu psychoterapii, ale także różnego rodzaju oddziaływaniom socjoterapeutycznym, zatrudnienie w warsztatach zajęciowych itp. W skali miesięcy, a nawet lat tego typu działania okażą się prawdopodobnie najskuteczniejsze i najwłaściwsze.

Podatność na występowanie reakcji depresyjnych jest zależna od właściwości indywidualnych. U niektórych osób podatność ta jest tak duża, że kolejne „reakcje” depresyjne następują krótko po sobie, przy czym dla obserwatora z zewnątrz wychwycenia przyczyny bywa bardzo trudne. W takich sytuacjach trudno niekiedy rozstrzygnąć czy mamy jeszcze do czynienia z reakcją czy raczej z depresją nawracającą o istotnym komponencie endogennym. W praktyce klinicznej często spotyka się osoby, które początkowo miały rozpoznawane reakcje depresyjne, ale po kilku latach rozpoznanie zostało zmienione na nawracającą depresję (a nawet na schizofrenię – patrz depresja jako prodrom schizofrenii!).

Specyficzne zaburzenia osobowości

Zaburzenia osobowości nie są, z medycznego punktu widzenia chorobami. W zrozumieniu czym w takim razie są może pomóc definicja osobowości. Według Jakubika: „Osobowość to efekt zdolności układu nerwowego do tworzenia złożonych schematów funkcjonalnych w relacji z otoczeniem fizycznym i społecznym. Schematy te ze swej natury są dynamiczne, podlegają rozwojowi i procesowi organizacji”. Jak z tego wynika zaburzenie osobowości to zaburzenie zdolności do złożonych schematów funkcjonalnych w relacji z otoczeniem. Taka definicja pozwala na zrozumienie czemu zaburzenia osobowości nie są chorobami – niezbędna część określenia znajduje się bowiem poza obszarem podmiotu doświadczonego zaburzeniem. Innymi słowy – o tym czy w danym przypadku mamy do czynienia z zaburzeniem, czy też zaburzenie nie występuje decydują nie tylko cechy ujawniane przez pacjenta, ale także charakterystyka jego otoczenia. Oznacza to, że osoba o pewnych cechach w pewnym otoczeniu zostanie uznana za zaburzoną, ale w innym otoczeniu może być uznana za wzorzec zdrowia! Żeby w pełni to zrozumieć trzeba sobie wyobrazić dwie skrajne sytuacje – w kraju ogarniętym wojną osoby skłonne do agresji, impulsywne i odważne będą postrzegane jako wzorzec prawidłowej osobowości, w kraju cieszącego się pokojem i dobrobytem te same osoby zostaną uznane za „psychopatów”, a może nawet będą więzione. Mowa tu o tych samych ludziach, ale o innych sytuacjach. Jest to część definicji zaburzeń osobowości.

Z przedstawionych względów nie można mówić o depresji w przebiegu zaburzeń osobowości (choć oczywiście można stwierdzić depresję u osoby z zaburzeniami osobowości!). Zdarzają się jednak sytuacje, w których osoby z osobowością chwiejna emocjonalnie lub osobowością depresyjną zgłaszają skargi na objawy podobne do depresji. Tym co najbardziej różni te skargi od prawdziwej depresji jest mała trwałość. Skargi wskazujące na zaburzenia depresyjne u osób z zaburzeniami osobowości są zależne od kontekstu sytuacyjnego (ponieważ „osobowość to (…) relacja z otoczeniem fizycznym i społecznym”. W miarę zmian tego kontekstu zmieniają się również doznania, a więc także skargi, pacjenta (którego nie możemy nazywać chorym, ponieważ zaburzenia osobowości nie są chorobą…).

Farmakoterapia nie jest właściwym sposobem leczenia zaburzeń podobnych do depresji występujących u osób z zaburzeniami osobowości. Przy pomocy leków można niekiedy uzyskać poprawę objawową, ale długoterminową poprawę można zyskać tylko przy pomocy właściwej psychoterapii. Głównym problemem jest zmotywowanie pacjenta do takiej psychoterapii – z samej istoty zaburzeń osobowości wynika duża trudność w uzyskaniu takiej motywacji.

Choroba afektywna dwubiegunowa

Choroba afektywna dwubiegunowa (czasem nazywana chorobą maniakalno-depresyjną albo psychozą maniakalno-depresyjną, używa się skrótu CHAD) to przewlekła choroba psychiczna, w przebiegu której występują epizody podwyższonego nastroju i nadmiaru energii  (hipomanii lub manii), epizody depresji oraz okresy współwystępowania objawów maniakalnych i depresyjnych zwane epizodami mieszanymi (np. gdy nastrój jest obniżony, depresyjny a jednocześnie występuje nadmiar energii). Aby rozpoznać chorobę afektywną dwubiegunową, konieczne jest wystąpienie co najmniej jednego epizodu hipomanii lub manii.

Wyjaśnienie podstawowych pojęć:

Epizod maniakalny

Epizod maniakalny to stan zwiększonej aktywności, nadmiaru energii, zwykle wesołości, radości, podniecenia, któremu towarzyszą podwyższona samoocena, nadmiar pomysłów, poczucie, że „mogę wszystko”, „mógłbym góry przenosić”, gonitwa myśli, zmniejszona potrzeba snu przy jednoczesnym braku poczucia zmęczenia, wielomówność (nadmierna rozmowność, pacjentowi trudno jest przerwać wypowiedź), przyspieszony tok wypowiedzi (chory mówi bardzo szybko, nie robi pauz między zdaniami), podejmowanie nieprzemyślanych, lekkomyślnych zachowań i decyzji, łatwość nawiązywania kontaktów towarzyskich, wzmożone libido, łatwość wydawania pieniędzy, nadmierne zakupy. W przebiegu manii może też wystąpić dysforia (mania dysforyczna) gdy do nadmiaru energii dołącza się drażliwość, wybuchowość, skłonność do wchodzenia w konflikty, czasem agresja.

Epizod hipomanii

Epizod podwyższonego nastroju i aktywności, przy czym objawy mają mniejsze nasilenie niż w epizodzie manii. Pacjenci często traktują ten stan jako stan bardzo dobrego samopoczucia. „Wreszcie dobrze się czuję, wreszcie jestem w formie”. Mają dużo energii (więcej niż normalnie), nie mają dużej potrzeby snu (śpią po kilka godzin, ale i tak są wypoczęci), są w dobrym nastroju, często więc zaczynają nadrabiać zaległości, są bardziej wydolni w pracy. Są jednak skłonni, podobnie jak w manii do impulsywnych, pochopnych decyzji, często ich działania są nieprzemyślane, chaotyczne, zaczynają kilka czynności na raz. Główny problem z hipomanią stanowi to, że zwykle choroba nie zatrzymuje się na tym etapie, w którymś momencie nasilenie objawów rośnie i jest tak duże, że działania pacjenta staja się chaotyczne, zdezorganizowane, często zagrażające, w praktyce rzadko hipomania nie przechodzi w manię, dlatego zawsze jest stanem wymagającym interwencji medycznej, modyfikacji leczenia.

Epizod mieszany

Objawy manii i depresji występują równocześnie lub współwystępują tego samego dnia.

Epizod depresyjny

Okres występowania obniżonego nastroju, braku energii, spadku aktywności, często występują zaburzenia snu, spadek apetytu lub wręcz nadmierne łaknienie, obniżenie libido, zaburzenia koncentracji uwagi, obniżona samoocena, czarne widzenie przyszłości, poczucie braku perspektyw, bezsensu życia lub wręcz myli samobójcze. Często pacjenci ograniczają kontakty interpersonalne, z powodu braku energii i zaburzeń koncentracji uwagi mają trudności z wykonywaniem obowiązków zawodowych i codziennych czynności domowych, niechętnie podejmują rozmowę, unikają wychodzenia z domu, mają uczucie ciągłego zmęczenia, braku sił na cokolwiek, nic ich nie cieszy, często objawom tym towarzyszą liczne dolegliwości fizyczne (często bóle głowy, karku, kręgosłupa, brzucha), u części pacjentów występuje silny lęk, niepokój, nieustanne zamartwianie się, pobudzenie (depresja z niepokojem, agitowana).

Choroba afektywna dwubiegunowa- przyczyny i przebieg

Na chorobę afektywną dwubiegunową choruje ponad 30 milionów ludzi na całym świecie, w Polsce około 800 tys. osób. CHAD występuje równie często u kobiet i u mężczyzn, chorują na nią ludzie ze wszystkich grup etnicznych i społecznych. Najczęściej objawy choroby pojawiają się w trzeciej dekadzie życia.

Przyczyny wystąpienia choroby afektywnej dwubiegunowej są złożone. Prawdopodobnie podłoże stanowią interakcje czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych. Wydaje się, że istotną rolę pełnią również czynniki genetyczne. Często zdarza się, że choroba afektywna dwubiegunowa występuje rodzinnie, istotny jest zatem wywiad w kierunku występowania zaburzeń nastroju u krewnych pacjenta. Narażenie na silny stres, przeciążenie pracą lub przeciążenie psychiczne mogą pełnić rolę czynnika spustowego (wyzwalającego) powodującego ujawnienie się objawów choroby.

W przebiegu choroby pomiędzy epizodami obniżonego nastroju i obniżonej aktywności (depresja) oraz okresami nadmiernej aktywności (mania/hipomania) zwykle obserwuje się okresy remisji, czyli stan bez objawów lub z objawami o niewielkim nasileniu. Choroba afektywna dwubiegunowa może mieć różny przebieg, u niektórych pacjentów występuje przewaga faz depresyjnych, u innych maniakalnych. U chorych z bardzo niekorzystnym typem przebiegu, pomiędzy epizodami nie obserwujemy okresów remisji – epizody manii przechodzą w epizody depresyjne i odwrotnie, ten typ przebiegu występuje jednak bardzo rzadko.

Celem leczenia jest modyfikacja przebiegu choroby, tak aby wydłużyć okresy remisji, zapobiegać nawrotom objawów oraz sprawić, by epizody chorobowe były jak najrzadsze i miały łagodny przebieg. Warunkiem skutecznego leczenia terapii jest dobra współpraca pacjenta z lekarzem i regularne przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami. Nawet w okresach remisji konieczne jest przyjmowanie leków zabezpieczających przed nawrotem.

Choroba afektywna jednobiegunowa

Choroba afektywna jednobiegunowa nazywana jest również zaburzeniem depresyjnym nawracającym lub depresją nawracającą. Rozpoznaje się ją po wystąpieniu co najmniej 2 epizodów depresji (przy pierwszym epizodzie depresji nie rozpoznaje się choroby afektywnej jednobiegunowej). W jej przebiegu występują tylko epizody depresyjne, pomiędzy którymi występują okresy remisji, kiedy pacjent nie ma objawów choroby (remisja pełna) lub mają one niewielkie nasilenie (remisja niepełna).

Depresja w chorobach somatycznych

Rozpoznanie depresji współistniejącej z chorobami somatycznymi może sprawiać lekarzom wiele problemów. Pierwszym z nich jest niejasność dotycząca rodzaju powiązań pomiędzy depresją i chorobą – czasem jest reakcją na chorobę somatyczną, czasem – jej przyczyną. Skargi na dolegliwości somatyczne: uczucie osłabienia fizycznego, spowolnienie psychoruchowe, dolegliwości bólowe, zaburzenia rytmu serca, nadmierna potliwość, pogorszenie łaknienia, zaburzenia snu wraz z hipochondryczną interpretacją objawów i uczuciem pogarszającego się ogólnego stanu zdrowia, są typowe zarówno dla depresji jak i wielu chorób somatycznych. Charakterystyczne, wydawałoby się, objawy takie jak wczesne poranne budzenie się występuje także w np. zwyrodnieniu stawów (zzs), niewydolności serca, a nadmierna senność i trudności ze wstawaniem z łóżka w chorobie Parkinsona. Depresja może towarzyszyć chorobie somatycznej, może być także czynnikiem wyzwalającym lub nasilającym chorobę somatyczną powodując zaburzenia homeostazy organizmu np. w cukrzycy, zwiększając ryzyko destabilizacji organizmu (zaburzenia pragnienia ,łaknienia, nieregularne przyjmowanie leków). Często zdarza się również, że to choroba fizyczna może być czynnikiem wyzwalającym depresję. Jest to prawdopodobne w takich chorobach jak udar, cukrzyca, niektóre postacie nowotworów, choroby serca. U niektórych pacjentów objawy depresyjne (często pod postacią reakcji depresyjnej) mogą pojawić się jako reakcja psychologiczna na zagrożenie życia, wystąpienie ciężkiej choroby lub inwalidztwo. U 10-45% chorych somatycznie występują objawy zespołu depresyjnego, najczęściej w takich chorobach jak udar mózgu, złamanie szyjki kości udowej, przewlekły zespół bólowy, nowotwory, zawał mięśnia serca, niewydolność serca, niedoczynność tarczycy, choroba Parkinsona.

Współwystępująca z chorobą somatyczną depresja jest zwykle stanem przewlekłym, zwiększającym ryzyko wystąpienia niezdolności do pracy i inwalidztwa oraz pogarszającym przebieg chorób somatycznych, dlatego tak ważne jest jej wczesne rozpoznanie i leczenie (oddziaływania psychoterapeutyczne, farmakoterapia). Bez względu na to, jakie choroby fizyczne współistnieją u pacjenta wystąpienie objawów depresyjnych jest zawsze stanem wymagającym wdrożenia odpowiedniego postępowania medycznego.