Zaburzenia depresyjne u osób aktywnych zawodowo

Według raportu polskiego Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 2016 r. udział osób w wieku 50+ w rynku pracy wynosił 34,6%, wśród osób w wieku 50-64 lata odsetek ten osiągał 58,4%. Aktywność zawodowa osób w wieku 50-64 lata w Polsce była znacznie niższa niż w innych krajach Unii Europejskiej, gdzie wynosi 69,0%. Odsetek osób aktywnych zawodowo w wieku 55-64 lat w Polsce osiągał 49,9%, a 59,6% w UE. Przyczynami dezaktywizacji zawodowej osób w tym wieku w Polsce są możliwość otrzymywania emerytury i kontynuowania pracy w ograniczonym zakresie, względy społeczne np. obowiązki rodzinne, na pierwszy plan wysuwają się jednak problemy zdrowotne zarówno fizyczne, jak i psychiczne.

Jedną z głównych przyczyn wzrostu liczby osób niepełnosprawnych lub korzystających ze zwolnień lekarskich stają się zaburzenia psychiczne, a zwłaszcza depresja. Co więcej, może to być główny powód wcześniejszej emerytury i rezygnacji z pracy lub jej zmiany głównie u osób w wieku 50+. Według danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w 2013 r. 93,9 tys. Polaków korzystało ze zwolnienia lekarskiego z powodu depresji (w sumie na ponad 5,38 mln dni) (ZUS 2014). Przeciętna długość zwolnienia wynosiła dla tego rozpoznania 57 dni. W 2016 roku zaburzenia psychiczne były przyczyną 8% wszystkich dni absencji chorobowej, a pierwszy i kolejny epizod depresyjny znajdowały się odpowiednio na 10. i 24. miejscu przyczyn najdłuższych zwolnień lekarskich (łącznie odpowiadając za 5,85 mln dni nieobecności w pracy).

Do czynników ryzyka zaburzeń depresyjnych w populacji ogólnej należą m.in. wiek, płeć żeńska, współwystępowanie chorób przewlekłych oraz czynniki socjalno-ekonomiczne (APA, 2000). Zaburzenia depresyjne stanowią jeden z potencjalnych czynników mogących wpływać zarówno na jakość życia, zdolność do pracy zawodowej, jak i jej efektywność. Jak dotąd w Polsce nie ma danych, jak duża grupa osób zaprzestaje pracy zawodowej z powodu zaburzeń depresyjnych oraz jakie grupy zawodowe są szczególnie predysponowane. Zaburzenia depresyjne plasują się na wysokiej pozycji wśród głównych przyczyn długotrwałej absencji chorobowej, jak również mają negatywny wpływ na ogólny stan zdrowia (Sienkiewicz-Jarosz, 2009; 2010, Konopko i wsp., 2018a).

Wśród uczestników obserwowano nieznaczną przewagę mężczyzn (53,5%) względem kobiet (46,5%). Osoby w wieku od 30 do 39 roku życia stanowiły 38,4% badanych. Nieco mniejsze odsetkowo grupy stanowili respondenci w wieku od 40 do 49 roku życia (30,2%) oraz w wieku od 50 do 59 roku życia (27,1%).

Ponad 70% badanych (70,5%) określiło swoją sytuację ekonomiczną jako dobrą bądź bardzo dobrą. Co czwarty badany (26,69%) stwierdził, że sytuacja ta jest średnia – występują problemy finansowe, jednak posiadane środki finansowe wystarczają na pokrycie bieżących potrzeb. Jedynie 2,79% badanych określiło swoją sytuację finansową jako złą; respondenci ci odpowiedzieli, że borykają się z dużymi trudnościami finansowymi, a posiadane środki finansowe nie wystarczają na pokrycie podstawowych potrzeb (pożywienie, opłaty itp.).

Blisko 90% badanych (88,9%) zaprzeczyło, że kiedykolwiek w przeszłości mieli zdiagnozowaną depresję. 15,1% badanych leczyło się w przeszłości na zaburzenia depresyjne, a 4,1% respondentów potwierdziło, że przyjmuje leki przeciwdepresyjne aktualnie.

Blisko 40% badanych podało, że z przyczyn zdrowotnych opuścili w minionym roku nie więcej niż 9 dni pracy. 26,57% osób przebywało na zwolnieniu od 10 do 20 dni, zaś 1/10 próby (9,81%) przebywała na zwolnieniu od 20 do 60 dni. Na bardzo długim zwolnieniu (60-365 dni) przebywało 1,89% badanych, zaś 1/4 respondentów (24,35%) nie miała ani jednego dnia zwolnienia lekarskiego.

Częstość występowania objawów depresji wynosiła 32,1%, w tym 2,7% stanowiły osoby deklarujące ciężkie lub umiarkowanie ciężkie objawy depresji, 7,5% umiarkowane objawy depresji, a największa grupa, bo 21,8% manifestowała objawy łagodnej depresji.